De casus betreft een fictieve situatie, die is samengesteld op basis van delen van verschillende cases uit binnen- en buitenland. Elke overeenkomst met een reële situatie berust op toeval. De opvolging in de beschreven situatie is illustratief. In de praktijk zal een accountant van geval tot geval moeten bepalen wat in de specifieke situatie de noodzakelijke stappen en werkzaamheden zijn.

Beschrijving van de casus

Superba B.V. (hierna: Superba) is een snel groeiende onderneming die platformen voor onlinemarketingkanalen ontwikkelt. Daarbij promoot een website producten van een adverteerder via een hyperlink, zogenoemde ‘affiliate marketing’.

Onlangs heeft zij een grote Private Equity-partij weten aan te trekken als investeerder. Deze Private Equity-partij heeft connecties met een voormalige captain of industry. De Private Equity-partij heeft als voorwaarde voor de financiering gesteld dat Superba zich laat adviseren door deze voormalige captain of industry in de vorm van een consultancy-overeenkomst.

Tijdens de afrondende fase van de controle neemt de accountant die zich bezighoudt met assuranceopdrachten, de OKB'er, het dossier door. Zij reviewt de verrichte analyse van de inkomende en uitgaande betalingen per bank. Daarbij ontdekt zij een opmerkelijke factuur van Maltese Limited met een vage omschrijving ‘as per agreed as’ en onder vermelding van een datum. De OKB'er stelt vast dat de assistent keurig het contract heeft opgevraagd en de details daarvan heeft afgestemd met de factuur.

Echter, het valt de OKB'er op dat een directe relatie ontbreekt tussen de Limited en de consultant, zijnde de voormalig captain of industry. De OKB'er overlegt met een forensisch expert van de accountantsorganisatie. De forensisch expert verricht nader onderzoek naar de betrokken partijen.

De forensisch expert komt tot de ontdekking dat de bedrijfsvoering van de betreffende Limited verricht wordt door een trustkantoor dat vermeld wordt in de Panama Papers. Verder ontdekt hij dat het factuurbedrag is overgemaakt naar een bankrekeningnummer dat begint met ‘GB’, wat staat voor het Verenigd Koninkrijk. Echter, uit een IBAN-check blijkt dat de bankrekening aangehouden wordt bij een bank op Jersey dat bekend staat als een ‘eerlijk’ belastingparadijs.

Jersey staat vermeld op de lijst van de Regeling laagbelastende staten en niet-coöperatieve rechtsgebieden voor belastingdoeleinden op het gebied van vennootschapsbelasting en bronbelasting. Dat houdt in dat de meeste gevestigde bedrijven geen vennootschapsbelasting betalen en geen winstbelasting. Vermogende particulieren die een residentie hebben op Jersey betalen slechts 20% inkomstenbelasting en moeten naast een minimum bedrag slechts een bijkomende belasting te betalen van 1%. Het vermoeden ontstaat dat de cliënt mogelijk medewerking heeft verricht aan belastingontwijking of ontduiking door deze consultant. De forensisch expert bespreekt de bevindingen met de OKB'er en de eindverantwoordelijke accountant van de opdracht.

Wat heeft de accountant gedaan?

De accountant heeft volgens de kantoorvoorschriften een consultatie ingediend bij Bureau Vaktechniek. Vervolgens heeft de accountant de kwestie besproken met het management. Het management heeft laten weten dat zij ook twijfels hadden bij de wijze waarop de overeenkomst is opgezet en heeft daarom goedkeuring van de RvC gevraagd voor de consultancy dienstverlening.

De accountant heeft het management verzocht een legal opinion van een gespecialiseerd jurist in internationale fiscale wet- en regelgeving op te vragen. De accountant wil onder meer weten in hoeverre de overeenkomst en de daaruit volgende transactie in overeenstemming is met de geldende fiscale- en overige relevante wet- en regelgeving. En in hoeverre er mogelijke fiscale of strafrechtelijke consequenties kunnen zijn voor de cliënt of haar bestuurders als gevolg van deze transactie. Aanvullend heeft de accountant aan het management meegedeeld dat het tekenen van de controleverklaring opgeschort wordt totdat de legal opinion is verkregen.

De accountant heeft de competentie en objectiviteit beoordeeld van de jurist die de legal opinion heeft opgesteld. Vervolgens heeft de accountant inzicht verkregen in het werk van de jurist.

Ook heeft de accountant aanvullende controle-informatie opgevraagd en vastgesteld dat er werkelijk sprake is van een geleverde prestatie. Daarnaast heeft de accountant onderzocht of sprake is van een incident. Hij heeft de crediteurenlijst en CAMT-analyse nogmaals doorgenomen om te zien of betalingen zijn verricht naar opmerkelijke entiteiten die kunnen duiden op soortgelijke incidenten. Tot slot heeft de accountant het management schriftelijk laten bevestigen dat alle mogelijke overtredingen van fiscale- en strafrechtelijke wet- en regelgeving zijn meegedeeld aan de accountant.

Wat was de uitkomst?

Naar aanleiding van de legal opinion heeft het management de transactie teruggedraaid, omdat het risico te groot was dat zij medeplichtig zijn aan belastingontduiking/ -ontwijking. Het management heeft met de consultant afgesproken dat een nieuwe dienstverleningsovereenkomst wordt opgesteld, dit keer via een nieuw opgerichte Nederlandse vennootschap en in overeenstemming met geldende Nederlandse fiscale wet- en regelgeving.

Ondanks dat de transactie is teruggedraaid, is er nog steeds sprake van een uitgevoerde transactie. Daarom heeft de accountant intern een melding verricht van de transactie bij de afdeling Compliance. De Compliance Officer heeft beoordeeld dat er aanleiding is om te veronderstellen dat de transactie verband kan houden met witwassen. Dit omdat:

  • het betaalverkeer een ongebruikelijk patroon vertoont;
  • geen btw in rekening wordt gebracht in combinatie met het gegeven dat het btw-nummer niet gebruikt kan worden voor grensoverschrijdende transacties binnen de EU;
  • mogelijke belastingfraude altijd een ongebruikelijke transactie is volgens de subjectieve indicator.

De Compliance Officer heeft de ongebruikelijke transactie onverwijld gemeld bij de Financial Intelligence Unit in Zoetermeer.

Fraudeprotocol

De accountant heeft op effectieve wijze invulling gegeven aan specifiek de volgende (weergegeven) aspecten van het Fraudeprotocol:

  • Bij aanwijzingen, onderdeel 10: de accountant heeft op basis van de bevindingen van de OKB'er en de forensisch expert concrete actie ondernomen en heeft onderzocht of er sprake is van een incident.
  • Bij aanwijzingen, onderdeel 11: de accountant heeft een consultatie ingediend bij Bureau Vaktechniek vanwege een aanwijzing van mogelijke belastingfraude door de consultant.
  • Bij aanwijzingen, onderdeel 12: de accountant heeft het management op het passende niveau geïnstrueerd een legal opinion te laten opstellen in hoeverre de overeenkomst en de daaruit volgende transactie in overeenstemming zijn met de geldende fiscale en strafrechtelijke wet- en regelgeving alsook de mogelijke fiscale en strafrechtelijke consequenties voor de cliënt en haar bestuurders.
  • Meldingen, onderdeel 17: De accountant heeft de ongebruikelijke transacties bij Compliance gemeld en heeft de controlecliënt hierover niet geïnformeerd.
  • Transparantie, onderdeel 20: de accountant heeft aan het management medegedeeld dat het tekenen van de controleverklaring wordt opgeschort. En de accountant heeft het management schriftelijk laten bevestigen dat alle bekende gevallen van niet-naleving of vermoede niet-naleving van wet- en regelgeving de accountant ter kennis zijn gebracht. Daarmee is en blijft de accountant verantwoordelijk voor de controle van het financiële overzicht, zodanig dat deze (met een redelijke mate van zekerheid) vrij is van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten alsmede de hierop gebaseerde controleverklaring.