NBA-handreiking 1148: Het verkrijgen van inzicht in soft controls in het kader van de jaarrekeningcontrole

De NBA heeft op 11 februari 2022 NBA-handreiking 1148 'Het verkrijgen van inzicht in soft controls in het kader van de jaarrekeningcontrole' gepubliceerd. De handreiking sluit aan op herziene Standaard 315 en geeft daar een nadere invulling aan.

Achtergrond

Handreiking 1148 richt zich primair op accountants die controles verrichten waarbij zij een oordeel over de getrouwheid van de jaarrekening geven. In dat kader neemt de accountant kennis van de aard en omvang van de activiteiten van de organisatie, de transactiestromen en de interne  beheersing(-somgeving). Dit om risico's te signaleren op een mogelijke afwijking van materieel belang in de jaarrekening.

Alleen hard controls niet voldoende

Inmiddels is er een nadrukkelijker besef bij belanghebbenden en toezichthouders, dat de inzet van alleen hard controls niet voldoende is om incidenten te voorkomen. Onvoldoende helderheid van (gedrags)normen en narcistisch gedrag van bestuurders zijn voorbeelden van indicatoren die vaak pas achteraf expliciet aan het licht komen. Soft controls kunnen invloed hebben op de effectieve werking van de interne beheersingsmaatregelen.

In de controlestandaarden komt de wijze waarop de accountant
invulling geeft aan de evaluatie van soft controls niet expliciet naar voren. Hierdoor wordt de potentie die dit in zich heeft om de kwaliteit van de controle te verbeteren niet ten volle benut. De handreiking geeft hier een nadere invulling aan.

Voordelen meer aandacht voor soft controls in de jaarrekeningcontrole

• Leidt tot meer verdieping van kennis organisatie en dialoog met alle betrokkenen en tot meer aandacht voor gedragsaspecten in relatie tot fraude.
• Leidt tot betere kwaliteit van de controle. Door meer aandacht voor gedrag en cultuur kan de accountant gerichter op deze risico's in spelen.
• Leidt tot meer diversiteit en samenwerking in de beroepsgroep zelf. De analyse van soft controls en oordeelsvorming over gedragsrisico's vereist samenwerking tussen verschillende disciplines. Hierdoor wordt de risicoanalyse verdiept en verbreed.
• Leidt tot innovatie. Met de integratie van soft controls speelt de beroepsgroep in op de vraag uit de maatschappij. Daarnaast zorgen soft controls voor blijvende aandacht voor de factor mens binnen de organisatie. 

Belang voor het mkb

Soft controls zijn niet alleen van belang in grote organisaties, maar ook voor het mkb. Vaak ontbreken hard controls zoals functiescheiding, waardoor zaken als leiderschap, betrokkenheid van medewerkers en openheid binnen de organisatie de effectiviteit van de interne beheersing bepalen. Daarnaast zijn ook niet alle controls vastgelegd en ontbreekt documentatie hierover. Tot slot is de houding en het gedrag van de directeur (DGA) vaak zeer bepalend voor de bedrijfscultuur en de kwaliteit van de interne beheersing.

Toelichting en Engelstalige versie

Bij de handreiking is ook een Toelichting gepubliceerd met nadere informatie over de totstandkoming van de handreiking.

De NBA neemt internationaal een voortrekkerspositie in met deze handreiking. Daarom is ook een Engelstalige versie uitgebracht.